Böbreklerin yapısı ve görevleri (işlevi)

yazar:  Maria Yiallouros, türk tercüman:  Dr. med. Ebru Saribeyoglu, Last modification: 2022/10/23 https://kinderkrebsinfo.de/doi/e128812

İnsanların normalde iki böbreği vardır. Karın arkasında, diyaframın hemen altında, omurganın solunda ve sağında bulunurlar. Böbrekler kırmızımsı-kahverengi renkte ve fasulye şeklindedir.

Her böbreğin içe doğru kavisli tarafının merkezinde böbrek ağzı adı verilen bir girinti bulunur. Bunlardan, atık yüklü kanı böbreğe taşıyan böbrek arteri ve temiz kanın aktığı böbrek toplardamar geçer. Renal portal (böbrek ağzı, böbrek girişi), böbreklerde oluşan idrar‎ın mesaneye aktığı üreterin yanı sıra lenfatik damarlar ve sinirler için de bir geçittir.

Her böbreği koruyan, kalın bir yağ tabakası ve bu tabakanın üstünde başka bir ince bağ dokusu örtüsü ile kaplanmış olan bir bağ dokusu kapsülü (böbrek kapsülü) bulunmaktadır. Böbrek, yağ ve bağ dokusu kapsülü ile karın arka duvarına sabitlenir ve bu şekilde darbelere bağlı yaralanmalardan korunur.

İç yapısı itibariyle böbrek üç alana ayrılabilir: dış korteks (böbrek dış kabuğu), iç medulla ve böbrek ağzı bölgesinde böbrek pelvisi.

Bilinmesinde yarar var: Böbreklerin asıl görevi kandaki toksinleri ve metabolizmanın son ürünlerini uzaklaştırmak ve vücuttaki tuz ve su dengesini düzenlemektir. Bu idrar atılımı yoluyla yapılır.

(© 7activestudio - Fotolia.com)
Nefronlarla birlikte börek dokusu

Her böbreğin böbrek dokusu, “kan yıkama” ve idrar üretiminden sorumlu olan nefron adı verilen yaklaşık 1 milyon küçük filtre birimi içerir. Her nefron, böbrek gövdesinden (glomerül) ve ilişkili böbrek veya idrar kanalından (tübül) oluşur. Her ikisi birlikte işlevsel bir birim oluşturur:

Böbrek korpüsküllerindede (böbrek parçacıklarında), kan süzülerek her gün 100 litreden fazla birincil idrar elde edilir. Bu büyük miktarı azaltmak için filtre edilen tuzların ve sıvının büyük kısmı (yaklaşık yüzde 99’u) idrar tübülleri tarafından geri kazanılır ve kana geri döndürülür. Her gün birincil idrarın sadece yaklaşık onda biri idrar olarak atılır, yani örneğin 1 ila 1.5 litre.

Böbrek korpüskülleri böbreğin dış korteksinde yer alırken, tübüller daha içe doğru yer alan renal medulladan geçerler ve renal kalikslerde – toplayıcı kanallar adı verilen kanallar vasıtasıyla – biterler. Bitmiş idrar burada toplanır ve idrarı toplayan renal pelvise iletilir. İdrar buradan üreter yoluyla idrar kesesine geçer.

Böbreklerin görevlerine genel bakış

• Metabolik son ürünlerin (ürik asit‎, üre‎, kreatinin‎ gibi üriner maddeler olarak adlandırılan) ve toksinlerin (ilaç gibi) idrar oluşumu yoluyla vücuttan atılması
• Vücuttaki su dengesini düzenleyerek kan basıncını kontrol etmek
• Vücuttaki mineral dengesinin ve asit-baz dengesinin düzenlenmesi (idrarın bileşimini kontrol ederek)
• Bazı hormonların üretimi; örneğin kan oluşumu için eritropoietin‎, kan basıncının düzenlenmesi için renin
• Peptid hormonlarının parçalanması